سرعت و مدت پر شدن دانه و انتقال مجدد کربن در ارقام گندم نان در پاسخ به تنش خشکی

کشور ایران با توجه به اقلیم نیمه خشکی که دارد، به طور گسترده ای متأثر از تنش خشکی می باشد. به منظور تعیین روابط احتمالی بین سرعت و مدت پر شدن دانه، انتقال مجدد و عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی، تعداد 11 رقم گندم آبی و دیم با پتانسیل عملکرد و مقاومت به خشکی متفاوت طی سه سال زراعی (81-1379) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش، بصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی شامل دو فاکتور رژیم آبیاری به عنوان فاکتور اصلی (آبیاری و عدم آبیاری) و ارقام گندم به عنوان فاکتور فرعی (الوند، کراس شاهی، مهدوی، m-75-7 ، طوس، بک کراس روشن، گلینسون، سبلان، آذر2، آگوستا- سفید و سرداری) در چهار تکرار اجرا گردیدند. در شرایط آبی ارقام مهدوی، الوند و بک کراس روشن یشترین و ارقام سبلان، سرداری و آگوستا سفید کمترین میانگین عملکرد سه ساله را داشتند. با این وجود، ارقام مهدوی و الوند کمترین میزان عملکرد و بیشترین درصد کاهش عملکرد در شرایط تنش را نیز به خود اختصاص دادند. براساس شاخص حساسیت به تنش(SSI)، ارقام سرداری، آگوستا-سفید، آذر2 و سبلان که دارای SSI کمتر بودند به عنوان ارقام مقاوم و ارقام الوند، کراس شاهی و مهدوی کهSSI بیشتری داشتند به عنوان ارقام حساس به خشکی در نظر گرفته شدند. به طور کلی تنش خشکی میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی کاهش داد اما کارایی انتقال مجدد را افزایش داد. در شرایط تنش خشکی، ارقام مقاوم آگوستا-سفید، سرداری و سبلان، بیشترین میزان و کارایی انتقال مجدد را به خود اختصاص دادند. سرعت رشد دانه در تیمار آبی بیشتر از تنش خشکی بود. در کل ارقام قاوم در راحل اولیه توسعه دانه، سرعت رشد بیشتری در مقایسه با ارقام حساس داشتند. در شرایط تنش رقم آگوستا- سفید (مقاوم) دارای بیشترین سرعت رشد دانه در دو هفته دوم و بیشترین انتقال مجدد بود، در حالیکه رقم کراس شاهی (حساس) کمترین سرعت رشد دانه و انتقال مجدد ماده خشک را از ساقه در بین 11 رقم گندم مورد بررسی دارا بود. طول دوره پرشدن دانه نیز تحت تأثیر تنش خشکی از 42 روز به 28 روز کاهش یافت. در شرایط آبیاری، سرعت و طول دوره پرشدن دانه رابطه ای با عملکرد نشان نداد ولی در شرایط تنش خشکی ارقام مقاوم به خشکی سرعت پرشدن دانه بیشتری داشتند ولی طول دوره پرشدن دانه در این ارقام بیشتر از ارقام حساس نبود. با توجه به اینکه عملکرد سه ساله رقم